Một loại thuốc thử nghiệm có tên BAN2401 đang chứng tỏ khả năng điều trị bệnh Alzheimer một cách hiệu quả, mặc dù vài tháng trước từng suýt bị cho là thất bại.



Một loại thuốc mới có khả năng “dọn sạch” các mảng bám protein (phải) hình thành quanh neuron thần kinh. Nguồn: Sciencemag

Trong thử nghiệm giai đoạn II, BAN2401 đã không chứng tỏ được mức yêu cầu của hai nhà phát triển loại thuốc này - tập đoàn Biogen, Cambridge, Massachusetts và công ty Eisai, Tokyo. Nhưng theo báo cáo tại Hội nghị quốc tế do Hiệp hội Alzheimer tổ chức tại Chicago, Illinois ngày 25/7/2018, một loạt các phân tích từ chính các ca điều trị thử nghiệm cho thấy, BAN2401 có thể làm chậm tốc độ suy giảm nhận thức của bệnh nhân Alzheimer, đồng thời làm giảm độ gia tăng của một loại protein gây ra thoái hóa thần kinh ở não bộ. Do số ca thành công vẫn ở mức khiêm tốn (161/856) cùng với những thay đổi bất ngờ khiến nhiều người hoài nghi rằng còn quá sớm để ăn mừng.

Keith Fargo, giám đốc Các chương trình khoa học và tiếp cận ở Hiệp hội Alzheimer, Chicago, cho biết: “Nếu những kết quả mà chúng ta thấy hôm nay tiếp tục đạt thành công trong các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn III thì đây có thể là thuốc trị bệnh Alzheimer hiệu quả đầu tiên trên thế giới”. Cũng như một số loại thuốc điều trị Alzheimer khác, mục tiêu của BAN2401 là β-amyloid, một đoạn protein hình thành nên các mảng dính xung quanh những tế bào thần kinh. Nhiều nhà khoa học tin rằng β-amyloid là thủ phạm chính gây ra bệnh Alzheimer do ngăn chặn sự liên kết giữa các tế bào thần kinh và cuối cùng tiêu diệt chúng. BAN2401 là một kháng thể liên kết và “dọn sạch” các cấu trúc β-amyloid đang trong quá trình kết tụ thành mảng. 856 bệnh nhân mắc Alzheimer ở giai đoạn đầu đã tham gia cuộc thử nghiệm dựa trên một phương pháp đo lường mới về chức năng nhận thức mang tên Điểm tổng hợp bệnh Alzheimer (ADCOMS). Các công ty cũng quyết định thực hiện một nghiên cứu phức tạp và sáng tạo: cuộc thử nghiệm mang tính “điều chỉnh linh hoạt”, thay vì chia ngẫu nhiên một trong 5 nhóm điều trị, mỗi bệnh nhân sẽ nhận được các liều lượng thuốc khác nhau phù hợp với từng người. Các nhà nghiên cứu đã sử dụng phương pháp thống kê Bayes để phân tích phản ứng của các nhóm bệnh nhân khác nhau trong quá trình tiến hành thử nghiệm thay vì đợi đến khi hoàn thành. Cách tiếp cận này cho phép nhà nghiên cứu sớm biết được tác dụng của thuốc. Đây là lần đầu tiên phương pháp thống kê Bayes được sử dụng trong thử nghiệm Alzheimer.

Hồi đầu tháng 7, họ đã công bố rằng thuốc có những tác dụng đáng kể đối với một số bệnh nhân. Hình ảnh quét não bộ cũng cho thấy mảng bám amyloid đã giảm bớt và sau 18 tháng điều trị, 81% bệnh nhân được đánh giá là “âm tính với amyloid”. Nhưng một nhân tố biến đổi bất ngờ cũng được Kramer đề cập đến trong cuộc thử nghiệm. Các nhà nghiên cứu đã theo dõi nguy cơ sưng não và các kháng thể kháng amyloid trong bệnh nhân – đặc biệt là những người mang gene APOE4 – một loại gene làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và có liên hệ tới tốc độ suy giảm nhận thức. Vào tháng 7/ 2014, một cơ quan quản lý bên ngoài Hoa Kỳ - các công ty không chỉ rõ là cơ quan nào – đã yêu cầu ngừng thử nghiệm thuốc với liều lượng cao trên các bệnh nhân mang gene APOE4. Các công ty đã tuân thủ các yêu cầu trên.

Lawrence Honig, một  nhà thần kinh học thuộc trường đào tạo bác sĩ và phẫu thuật viên Vagelos của Đại học Colombia cho biết: “Tôi nghĩ có lẽ mọi người không còn hào hứng như trước kia”. Honig khẳng định sự thay đổi ngẫu nhiên của nghiên cứu “gây ra ảnh hưởng nhỏ, nhưng kể cả không có tác động trên thì thử nghiệm này cũng chưa thể kết luận được”. Ông cũng nhấn mạnh rằng nhiều loại thuốc thử nghiệm tiềm năng trong giai đoạn II nhưng lại thấy bại khi nghiên cứu quy mô lớn hơn.

Thanh An lược dịch
Nguồn: https://tiasang.com.vn/-khoa-hoc-cong-nghe/Loai-thuoc-tiem-nang-moi-trong-dieu-tri-benh-Alzheimer-12666
Nguồn: https://www.sciencemag.org/ news/2018/07/new-alzheimer-s-drug-shows-hints-promise-inventive-tri