Hệ thống các tạp chí khoa học đã ra đời cách đây 351 năm nhưng quá trình phổ biến thông tin khoa học vẫn chưa có những thay đổi đáng kể: viết kết quả nghiên cứu khoa học ra giấy, phê duyệt và cuối cùng công bố nghiên cứu. Mặc dù quy trình như vậy giúp bài báo có chất lượng, nó lại cực kỳ tiêu tốn thời gian; một bài báo sinh học thông thường phải mất khoảng sáu tháng, thậm chí nhiều năm mới được công bố.
.
Để cải thiện tình trạng đó, một nhóm các nhà khoa học sự sống đang cùng nhau nghiên cứu, họ nghĩ ra cách thức đăng tải các bài báo trực tiếp lên trang bioRxiv - một trang web truy cập mở dành cho các công trình nghiên cứu sơ bộ, trước khi gửi công trình cho các tạp chí uy tín. Điều đó có nghĩa là nghiên cứu của họ giờ đây đã đến được với tất cả mọi người và người đọc có thể tự do bình luận, góp ý.
.
Máy chủ lưu trữ sơ bộ (pre-print servers) thường xuyên được các nhà khoa học trong ngành vật lý và toán học sử dụng những năm thập niên 90. Lúc đó, arXiv.org (phát âm chính là "archive") là phương thức chủ yếu để tiếp cận các nghiên cứu bên ngoài, cho phép cộng đồng khoa học đánh giá và đóng góp ý kiến, chẳng khác nào “Facebook” của các nhà nghiên cứu.
.
Đến nay, hệ thống vẫn vận hành và có thể nói đó là một sự bổ sung cho mô hình xuất bản truyền thống trong toán học và vật lý. 80% số bản thảo trên arXiv.org sau đó được gửi đến các tạp chí uy tín, kèm theo những cập nhật có giá trị nhờ vào phản hồi của người dùng.
.
Các máy chủ tương tự như vậy cũng tồn tại trong lĩnh vực khoa học sự sống, nhưng chúng hiếm khi được sử dụng vì các nhà nghiên cứu lo ngại chúng có thể ảnh hưởng đến sự nghiệp của mình. Tuy nhiên, các tạp chí cứ tiếp tục xuất bản chậm trễ đã thôi thúc nhà nghiên cứu quyết định thôi lo ngại về vấn đề cấm kỵ và đăng công trình lên mạng. Họ đánh dấu các bài nghiên cứu của mình với hashtag #ASAPbio.
.
Theo các chuyên gia ủng hộ mô hình này, các nhà khoa học chú trọng đến quá trình đăng tải sơ bộ (pre-print) vì hai lý do chính: Thứ nhất, nó giúp cho công trình nghiên cứu đến với công chúng, họ là những người đóng góp lớn cho nghiên cứu bằng những đồng thuế của mình. Thứ hai, nó giúp tăng tốc độ tiến bộ khoa học. Có thể lấy ví dụ, đối với các chủ đề mà thời gian là yếu tố quan trọng như vi rút Zika, nhờ các máy chủ pre-print, các nhà khoa học có thể hợp tác và nắm bắt những phát hiện mới từ nhau chỉ trong vài ngày. 
.
Cùng với sự phát triển của Internet ngày nay, việc đăng các bài báo khoa học sơ khai lên mạng (pre-print) có phải sẽ là cách thức phổ biến trong tương lai? Nhóm 70 nhà khoa học nổi tiếng gặp nhau tại Maryland và đã thảo luận về điều đó.
.
Có những lo ngại rằng việc tự công bố nghiên cứu lên Internet (pre-print) sẽ cho ra các nghiên cứu kém chất lượng hơn, do đưa ra những khẳng định chưa được xác minh. Bên cạnh tính hợp pháp của quá trình bình phẩm, hệ thống bức tường phí quá cao còn khiến cho hầu hết tờ báo không chia sẻ đầy đủ thông tin. Tuy nhiên, theo ý kiến của ông Andrew Miller, chủ công ty xuất bản Elsevier thì việc đánh giá một nghiên cứu về y tế công cộng sau khi nó được xuất bản có khả năng nhiều sai sót hơn, đôi khi rất nghiêm trọng. Với quan điểm ủng hộ, những người của phong trào ASAPbio cho rằng các nhà khoa học sẽ không liều lĩnh bất chấp danh tiếng của mình chỉ để chia sẻ nhanh một nghiên cứu của họ. Sự ủng hộ xuất bản truyền thống chỉ đúng khi nó hoàn hảo tuyệt đối, mà thực tế thì không. Thậm chí với quá trình kiểm duyệt kéo dài thì vẫn có sai sót từ in ấn xảy ra.
.
Dù thế nào đi nữa, kết luận của cuộc họp ASAPbio là các nhà khoa học vẫn muốn giữ lại các tạp chí bởi họ vẫn cần chúng để duy trì chất lượng và xác định tầm quan trọng của nghiên cứu trong khi nghiên cứu tìm ra cách thức để chia sẻ nghiên cứu ngay tức thì cho cộng đồng.
.
Đối với hội đồng ASAPbio thì "Mục đích cuối cùng là cải thiện sự lựa chọn của truyền thông, chứ không phải lấy đi mất chúng”.
.
Các nhà nghiên cứu đang làm việc với những người xuất bản tạp chí và các biên tập cũng như các cơ quan tài trợ để cùng tìm ra giải pháp trong tương lai. Vẫn còn những thách thức phải vượt qua, nhưng rõ ràng cho dù họ có muốn hay không, việc xuất bản bài báo nghiên cứu sẽ bắt buộc đi vào thời đại số.
Tim hiểu thêm về quá trình tự công bố nghiên cứu sơ bộ dưới đây:
.

.
(Trích từ bài báo của tác giả Fiona Macdonald)
Biên dịch: Thanh Ngọc